Αποστολή στη Χειμάρρα

[Moira]

Αποστολή στη Χειμάρρα

Ο λαός και η ποίηση συμφωνούν ότι αυτό που έχει σημασία δεν είναι ο προορισμός αλλά το ταξίδι. Στον πηγαιμό για τη Χειμάρρα ο δρόμος ήταν μακρύς και αρκετά περιπετειώδης, θα μπορούσες να πεις. Σε αντίθεση όμως με την Ιθάκη, εδώ δε μετράει το ταξίδι αλλά ο τόπος πού τελικά καταλήγεις.
Επισκεφθήκαμε τη Χειμάρρα, με αφορμή την επίσκεψη της Χρύσας Αράπογλου για την παράδοση βιβλίων και εκπαιδευτικού υλικού στο ελληνικό σχολείο που λειτουργεί μετά από 60 χρόνια.
On the road
Λίγο μετά τις οκτώ, ο Γρηγόρης κάνει ένα τελευταίο τσεκάρισμα στη φωτογραφική του ενώ εγώ έχω έτοιμα τετράδια και στιλό. Μετά το συνοριακό σταθμό της Κακαβιάς, περνάμε το Καλπάκι, τα Δολιανά, τις πηγές του Καλαμά και φτάνουμε στα Κτίσματα, λίγα βήματα πριν το αλβανικό έδαφος. Βρυσερά, Βουλαράτες, Γεωργουτσάτες, σπίτια με πέτρα, τσομπάνηδες, πρόβατα και Mercedes που τρέχουν αλαφιασμένα. Το μοναδικό Κέντρο Υγείας είναι ένα χαμόσπιτο με δεκαριά άτομα να περιμένουν για γιατρό κι όπου κοιτάξεις, πέφτεις πάνω σε ξερές κερασιές. Μπαίνοντας στη Μουζίνα, μας υποδέχονται πέτρινα σπίτια, ένα αγόρι που τρώει λαίμαργα ένα κρουασάν κι ένας ηλικιωμένος που σέρνει μαζί του ένα σκυλί. Πίστριτσα, Μεσοπόταμος, Φοινίκι και συνεχίζουμε να διασχίζουμε ένα δρόμο, μονής κατεύθυνσης αλλά διπλής κυκλοφορίας, κάτι σαν αυτόν που ακολουθούσε το πούλμαν με το Brad Pitt στη "Βαβέλ" του Ιναρίτου. Απ' όποιο χωριό κι αν περνάμε, οι περισσότεροι δε διστάζουν να μας χαιρετίσουν και να ψελλίσουν ορισμένες λέξεις στα ελληνικά.
Μια ανάσα πριν
Μετά από 4 ώρες ταξιδιού, βλέπουμε επιτέλους θάλασσα, πράγμα που σημαίνει ότι πλησιάζουμε στη Χειμάρρα. Ξαφνικά εμφανίζεται μπροστά μας ο όρμος της Πανόρμου με μια χερσόνησο πάνω στην οποία είναι χτισμένο το ομώνυμο κάστρο και το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Η εικόνα είναι λες και ξεπήδησε από τις σελίδες κάποιου γκλαμουράτου ταξιδιωτικού οδηγού ενώ βλέποντας λίγο μετά την παραλία των Λαμάνων έχεις την αίσθηση ότι δε βρίσκεσαι πλέον στην Αλβανία αλλά ότι έχεις διακτινιστεί σε κάποιο τροπικό νησί του Ειρηνικού.
Όμορφη πόλη, φωνές, μουσικές
Παντού χαμηλά σπίτια και τοίχοι γεμάτοι συνθήματα γραμμένα στα ελληνικά:"Καλά Χριστούγεννα", "Δεν πσηφίζω", "Παο Νίνη" και άλλα παρόμοια. Επιτέλους βγαίνουμε απ' το λεωφορείο και πέφτω πάνω σ' έναν ηλικιωμένο. "Πολύ μακριά είστε τελικά", του λέω κι η απάντησή που μου δίνει είναι χαρακτηριστική. "Μακάρι να ήμασταν και πιο μακριά κοπέλα μου. Αυτό θα σήμαινε ότι το ελληνικό στοιχείο θα 'χε φτάσει πιο βαθιά στην Αλβανία". Κατευθυνόμαστε στο σχολείο για την "τελετή" παράδοσης των βιβλίων, το οποίο είναι κατάμεστο από μικρά παιδιά, με κατακόκκινα μάγουλα και έντονα χρώματα στα ρούχα. Τραγουδούν το "Ένα νερό κυρα- Βαγγελιώ", επαναλαμβάνουν συνεχώς τον ελληνικό εθνικό ύμνο και για μια στιγμή αναρωτιέμαι για το πού τελικά βρισκόμαστε. Η δασκάλα, μια γυναίκα γύρω στα πενήντα, με κόκκινα μάγουλα κι αυτή, μας προσφέρει σοκολατάκια για το καλωσόρισμα. Χειροκροτήματα, "ζήτω η Ελλάδα", εθνικός ύμνος και πάλι απ' την αρχή.
Ο ήλιος χρυσίζει, χέρια σπαρμένα
Η Λίντα εξηγεί, "Η ζωή είναι ήσυχη εδώ. Ασχολούμαι με τα παιδιά μου και τον κήπο μου. Το κακό είναι ότι δεν υπάρχουν δουλειές και αναγκαζόμαστε να ξεσπιτωθούμε για να ζήσουμε. Ο άντρας μου φεύγει τα καλοκαίρια κι εγώ περιμένω να γυρίσει για να έχω κάποια χρήματα". Και τα βράδια; "Συνήθως βλέποντας τη "Μαρία, την άσχημη" αλλά θα προτιμούσα να υπήρχε μια βιβλιοθήκη και να δανειζόμασταν κανένα βιβλίο. Διψάμε για βιβλία και πληροφορίες". Η Αλίκη είναι από Αυλώνα αλλά ζει τα τελευταία επτά χρόνια στη Χειμάρρα. "Είναι χαρά θεού ο τόπος αυτός, το ιδανικό μέρος για να μεγαλώσω τα παιδιά μου". Η Ελευθερία παρότι μόλις οκτώ ετών, με αφήνει άφωνη, όταν τη ρωτώ γιατί της αρέσει η ζωή στη Χειμάρρα. "Αγαπώ τον ήλιο της, το γαλανό ουρανό, τα λουλούδια, τα δέντρα, τη θάλασσα. Εδώ παίζουμε και τρέχουμε όσο θέλουμε". Η Γεωργία και η Αλεξάνδρα είναι έφηβες που μεγαλώνουν εκεί κι αναρωτιέμαι τι δυνατότητες δίνει ένας τέτοιος τόπος στους νέους. "Η μόνη διασκέδασή μας είναι το βόλει αλλά δε βαριόμαστε ποτέ. Μακάρι να υπήρχε πανεπιστήμιο στη Χειμάρρα και να μην έπρεπε να μεταναστεύσουμε". "Αυτά τα κορίτσια είναι πολύ γενναία", μου λέει ο Παναγιώτης, σύζυγος της Στέλλας, της δασκάλας. "Η Γεωργία αρνήθηκε να πει τον αλβανικό εθνικό ύμνο στο σχολείο και έχασε το βαθμό που της άξιζε". Κι εσείς κύριε Παναγιώτη, τι θα μου πείτε για τη Χειμάρρα; "Ότι δέκα χρόνια που έχω μετακομίσει από την Κακαβιά, δεν τον έχω χορτάσει αυτόν τον τόπο". "Το ίδιο θα σου πω κι εγώ", μου λέει η Άννα. "Ζούσα για 15 χρόνια στην Αθήνα και δεν έβλεπα την ώρα να γυρίσω. Είμαι πρόεδρος του συλλόγου "Η γυναίκα της Χειμάρρας για την ένταξη" και έχω πολλή δουλειά να κάνω. Πρόσφατα, ολοκληρώσαμε ένα διετές πρόγραμμα του ΥΠΕΞ μέσω της Unesco για τον αγροτουρισμό. Κάνω ότι μπορώ για τις γυναίκες εδώ".
Απέραντοι δρόμοι, κλεμμένες ματιές
Ο κος Κώστας με πλησιάζει με μια χούφτα ποιήματα για τη Χειμάρρα. "Το πιστεύεις ότι ήμουν μαθητής στο ελληνικό σχολείο της Χειμάρρας πριν από 60 χρόνια; Δε φαντάζεσαι, κορίτσι μου, τη συγκίνησή μου που το σχολειό αυτό ξαναλειτουργεί. Τα παιδιά μας θα έχουν ξανά την ευκαιρία να μάθουν ελληνικά από πρώτο χέρι ελληνικά και όχι όπως εμείς, που τα μάθαμε κουτσά στραβά". Η αγάπη της Ελεονώρας για τη Χειμάρρα, την οδήγησε πριν 12 χρόνια μέχρι τη Βουλή των Εφήβων. "Μας πονάει που δε μας αναγνωρίζουν το δικαίωμα του να νιώθουμε Έλληνες. Το '94 με συνέλαβαν επειδή έγραφα συνθήματα σε τοίχους στη Χειμάρρα. Την αγάπη για την Ελλάδα, μου την εμφύσησε ο παππούς μου, που μας είχε γράψει το αλφάβητο στα κρυφά. Μέχρι το τέλος ευχόταν το σύνορο να έφτανε μέχρι το κεραμίδι του σπιτιού του. Ζήσαμε όμως σκληρά χρόνια. Σκέψου πώς μέχρι το '90 οι άνθρωποι αλείφονταν τη νύχτα με γράσσο, για να μην τους "τσιμπήσει" το φως των προβολέων και να φύγουν από δω κολυμπώντας. Πολλοί πνίγηκαν σ' αυτήν την προσπάθεια".Η νύχτα έφτασε, τα παράθυρα κλείσανΟι Χειμαρριώτες δε μας αφήνουν να φύγουμε αν δε μας φιλέψουνε. Καθόμαστε σε ένα παραθαλάσσιο ταβερνάκι και μας φέρνουν φέτα με ρίγανη, ψωμί που 'χει κάνει βουτιά στο λάδι, καλαμαράκια τηγανητά και για το τέλος, μπακαλιάρο. Λίγο πριν την επιστροφή, στήνεται ένα μικρό γλέντι με ηπειρώτικα τραγούδια και χορό. Ανεβαίνω στο λεωφορείο και το ραδιοφωνάκι μου πιάνει ένα παλιό τραγούδι της Μάνου "Φύσηξε βοριάς κι ο χάρτης το χορό χορεύει/που χωρίζει τους ανθρώπους και τους αγριεύει. Αδελφός τον αδελφό του φοβερίζει/η φοβέρα κάνει κύκλο κι όλο εδώ γυρίζει".