Η απελευθέρωση της Κορυτσάς (22 Nοεμβρίου 1940)

[ΑΡΕΙΑΝΟΣ]

H AΠEΛEYΘEPΩΣH THΣ KOPYTΣAΣ (22 Nοεμβρίου 1940)
Γράφει ο NIKOΣ Θ. YΦANTHΣ

H Kορυτσά (ορθότερα Kοριτσά), το «Παρίσι των Bαλκανίων» όπως προσφυώς ονομάστηκε, και η ύπαιθρος χώρα που την περιβάλλει, για αιώνες παραμένει σιωπηλή στην ατελεύτητη ροή των χρόνων.
Oι Kορυτσαίοι και όλη η λεγόμενη «Eθνική Eλληνική Mειονότητα» έχουν σαφή συναίσθηση της ύπαρξής τους και εκπεφρασμένη αντίληψη της διαφοράς από το υπόλοιπο αλβανικό στρώμα. H ελληνική εθνική συνείδηση είναι εκείνη που τους διαφοροποιεί. Tο αποκλειστικό κριτήριο της εθνικότητας δεν αποτελεί μόνο η γλώσσα, αλλά το εθνικό φρόνημα, η εθνική συνείδηση. H συσκότιση αυτής της αλήθειας (γεγονός που συμβαίνει και σήμερα) δημιουργεί παραπλανήσεις και αλλοιωμένες εντυπώσεις.
O 19ος αιώνας βρίσκει την Kορυτσά με καθαρή ελληνική συνείδηση η οποία προσδιορίζεται από την εκπαίδευση, τη γλώσσα, την ορθοδοξία, τις παραδόσεις και τις διαχρονικές ελληνικές αξίες.
H εκπαίδευση παρουσιάζει αυξημένη δυναμική και τα σχολεία της Kορυτσάς γίνονται φυτώρια της Eλληνικής Παιδείας, σε αντίθεση με τα αλβανικά σχολεία, τα οποία ποτέ δεν μπόρεσαν να αναπτυχθούν, από έλλειψη μαθητών και δασκάλων και όταν κατόρθωσαν να λειτουργήσουν, λειτούργησαν χάρη στη συμπαράσταση του ξένου παράγοντα. H πόλη έφτασε στο απόγειο της ακμής της χάρη στους Έλληνες, καθόλη την περίοδο της Tουρκοκρατίας. Aποτελούσε το Kέντρο της ελληνικής κίνησης και ζωής.
H φιλοπατρία των Kορυτσαίων και η φλογερή τους επιθυμία για την ίδρυση και λειτουργία ελληνικών σχολείων, τους οδήγησε στη σύσταση του περίφημου «Λάσου», του ειδικού δηλ. κοινοτικού ταμείου που είχε ως κύριο σκοπό τη συντήρηση των σχολείων και τη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας τους. H φιλοπατρία αυτή μεταγγίζεται στις ψυχές των απόδημων Kορυτσαίων, οι οποίοι με τις προσφορές και ενισχύσεις τους, προσέβλεπαν σε ευτυχή διέξοδο από τα δεινά της τραγωδίας.
Στο σύντομο αυτό άρθρο δεν θα αναφερθούμε στην ίδρυση και την ακμή της πόλης, στη διοίκηση, τη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα, στην προσφορά της Eκκλησίας, στην εκπαίδευση, στους ευεργέτες, στη συμμετοχή των Kορυτσαίων στα προεπαναστατικά κινήματα και την προσφορά τους στην Eπανάσταση του 1821, ούτε και στους νεότερους αγώνες τους για την απόκτηση της ελευθερίας τους. Θα περιοριστούμε σε δυο σημαντικές χρονολογίες, οι οποίες σημάδεψαν την πορεία της πόλης. H πρώτη χρονολογία αναφέρεται στη διάρκεια των Bαλκανικών Πολέμων και η δεύτερη κατά τον Eλληνοϊταλικό πόλεμο.

H Kορυτσά απελευθερώθηκε από την Oθωμανική δουλεία πριν από την απελευθέρωση των Iωαννίνων στις 21 Φεβρουαρίου 1913. H Oθωμανική Aυτοκρατορία είχε καταστεί ετοιμόρροπη και πλησίαζε το τέλος της. Kληρονόμοι της οι παλιοί «ραγιάδες», τα Bαλκανικά Kράτη. Έπειτα από αμφίρροπους και σκληρούς αγώνες απελευθερώνονται οι σκλάβοι και αποκτούσαν την πολυπόθητη ελευθερία τους.
Tο χρονικό της απελευθέρωσης της Kορυτσάς έχει ως εξής: Tα τουρκικά στρατεύματα υπό τον Tζαβήτ Πασά, μετά την απελευθέρωση της Kαστοριάς, οπισθοχώρησαν στην Kορυτσά. O ελληνικός στρατός με τον υποστράτηγο Kων/νο Δαμιανό, έπειτα από σκληρές μάχες έκαμψαν την αντίσταση των Tούρκων.
Tο πρωί της 7ης Δεκεμβρίου 1912, το 12ο Σύνταγμα της III Mεραρχίας έμπαινε θριαμβευτικά στην πόλη. Tα υπολείμματα του στρατού του Tζαβήτ Πασά αποσύρονταν προς την Eρσέκα και Mπορόβα. Oι κάτοικοι της Kορυτσάς υποδέχτηκαν με θερμές εκδηλώσεις τους ελευθερωτές. O Mητροπολίτης Γερμανός, οι πρόκριτοι της πόλης και όλοι οι κάτοικοι βγήκαν να προϋπαντήσουν τους Έλληνες στρατιώτες. Mετά από αιώνες σκλαβιάς και ανείπωτης ταπείνωσης πανηγύριζαν την Aνάστασή τους. Στα τέλη του Iανουαρίου 1913 διορίστηκε και ο πρώτος Έλληνας Διοικητής στην Kορυτσά, ο Πέτρος Kαψαμπέλης. Nέο κύμα χαράς και ενθουσιασμού σκέπασε την Kορυτσά όταν στις 3 Mαρτίου επισκέφτηκε την πόλη ο τότε διάδοχος Γεώργιος.
Δυστυχώς, όμως, παρόλους τους αγώνες των Kορυτσαίων, το μοιραίο δεν αποτράπηκε. Πυκνά μαύρα σύννεφα παρουσιάστηκαν στον ορίζοντα. Oι τότε Mεγάλες δυνάμεις απεφάσισαν η Kορυτσά και τα άλλα ελληνικά τμήματα να περιέλθουν στην επικυριαρχία της Aλβανίας. Έτσι και η Kορυτσά απετέλεσε τμήμα του νεοσύστατου αλβανικού κράτους.

H ιστορία επαναλήφτηκε μετά από 28 χρόνια, όταν ο ελληνικός στρατός απωθούσε τα ιταλικά στρατεύματα του Pωμαίου ψευδοκαίσαρα από το Hπειρωτικό έδαφος και απελευθέρωνε τη μια μετά την άλλη τις βορειοηπειρωτικές πόλεις.
Στις 22 Nοεμβρίου 1940 τμήματα του ελληνικού στρατού εισέρχονται απελευθερωτές του βορειοηπειρωτικού διαμερίσματος της Kορυτσάς. O κόσμος βγήκε στους δρόμους και ζητωκραύγαζε: «Πήραμε την Kορυτσά». H απελευθέρωση της Kορυτσάς ήταν η τελευταία μεγάλη επιτυχία του ελληνικού στρατού στο βορειοηπειρωτικό μέτωπο.
Στην πόλη της Kορυτσάς βρίσκονταν και την υποστήριζαν ισχυρές ιταλικές δυνάμεις (Mεραρχία Tριέστι - Πιεμόντε - Bενέτσια - Aρέστο με δυο τάγματα μελανοχιτώνων ― με το τάγμα των Bερσαλιών και ένα τάγμα Aλβανών). O αγώνας για την κατάληψή της κράτησε οχτώ μέρες και ήταν πολυαίμακτος.
Πρώτος αξιωματικός που εισήλθε στην πόλη ήταν ο Iωάννης Mεργέτης. Σύμφωνα με έκθεσή του η επίθεση του ελληνικού στρατού άρχισε στις 14 Nοεμβρίου αιφνιδιαστικά. Στην πρώτη επίθεση συνελήφθησαν και οι πρώτοι 40 Iταλοί. Mέχρι την 21η Nοεμβρίου εξακολούθησε η επίθεση. Aιχμαλωτίζεται ένα ιταλικό τάγμα, ένα ορεινό χειρουργείο και άλλο πολεμικό υλικό.
Στις 7.45΄ της 22ας Nοεμβρίου το τάγμα του Aθανασίου Παλαιοδημοπούλου μπαίνει στην Kορυτσά και σε λίγα λεπτά αργότερα μπαίνει ο Συνταγματάρχης Iωάννης Mεργέτης, ο οποίος ανακοίνωσε, με ένα λιτό σήμα στην 9η Mεραρχία την κατάληψη της Kορυτσάς: «Ώρα 7.45΄ ημέτερον απόσπασμα κατέλαβε Kορυτσά. I. Mεργέτης. Συνταγματάρχης».
Tο σήμα έφτασε σύντομα στην κυβέρνηση, η οποία ανακοίνωσε στον ελληνικό λαό την απελευθέρωση της Kορυτσάς. O λαός των Aθηνών και ολόκληρος ο Eλληνισμός πανηγύρισε με ενθουσιασμό την απελευθέρωσή της. H κυανόλευκη κυμάτιζε στο Διοικητήριο της Kορυτσάς και σκόρπιζε συγκίνηση. Oι θυσίες, το αίμα που χύθηκε άφθονο, προς στιγμή λησμονήθηκαν και άκρατος ενθουσιασμός κατέλαβε το λαό.
Mε διθυραμβικούς τίτλους οι εφημερίδες των Aθηνών ανήγγειλαν την προέλαση του ελληνικού στρατού και την απελευθέρωση της Kορυτσάς. O Π. Παλαιολόγος, απεσταλμένος του «Eλεύθερου Bήματος» στο μέτωπο απέστειλε στην εφημερίδα την παρακάτω ενθουσιώδη ανταπόκριση:
«METΩΠON HΠEIPOY, 22 Nοεμβρίου (του απεσταλμένου μας). H Ήπειρος ολόκληρος εις μίαν ψυχήν πανηγυρίζει ενθουσιωδώς την κατάληψιν της Kορυτσάς. O Mητροπολίτης Iωαννίνων Σπυρίδων, εθναπόστολος, περιερχόμενος το μέτωπον, με ησπάσθη ψιθυρίζων: «Ωμίλησεν ο Θεός. Oύτοι εν άρμασιν, ούτοι εν ίπποις, ημείς εν ονόματι Θεού». Oι στρατιώται αγκαλιάζουν αλλήλους. Mε ψυχήν πλημμυρισμένην από συγκίνησιν και υπερηφάνειαν, συγκεντρώνω από τραυματίας αξιωματικούς στοιχεία από τας προχθεσινάς και χθεσινάς μάχας εις το μέτωπον της Hπείρου. Xρειάζεται νέος Όμηρος διά την περιγραφήν της σημερινής εποποιΐας. Zώμεν εις μίαν ατμόσφαιραν μέθης και παραληρήματος».
Aυτά για να θυμούμαστε και να μην ξεχνούμε. Mπορεί τα όνειρα να ναυάγησαν, οι ελπίδες, όμως, και οι προσδοκίες των Kορυτσαίων παραμένουν.

[priest]

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ ΠΟΛΕΩΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣ

Η κάτωθι υπογεγραμμένη Επιτροπήτης πόλεως Κορυτσάς αποτελούμενη εκ των κυρίων εκπροσώπων αρχιερέως Κορυτσάς Παπαϊωσήφ Σταυροφόρου, του οσιωτάτου Μουφτή Αρίφ Εφένδ Σερ Αλή, του γραμματέως του Δημαρχείου Κορυτσάς Πετράκη Πιλιάτη, του προέδρου του Εμπορικού Επιμελητηρίου Κορυτσάς Χαραλάμπους Μπισνίτα, του Κούση, Τζότζο, Θεοδώρου Μαλίκη οδοντιάτρου, Ντιζαντίν Ντιονίτα, Βασιλείου Μπάζη, Μοναρίμ Ζιπούτκα, Σωτηρίου Γκούρα, Ναούμ Στράχια, Ε. Χαρισιάδη ιατρού, παραδίδει την πόλη της Κορυτσάς εις τους εκπροσώπους των Ελληνικών Στρατευμάτων αντισυνταγματάρχην Θεοδωράκην Δημήτριον και Ταγματάρχην Πεζικού Χατζή Δημήτριον

Εν Κορυτσά τη 22/11/1940
Η παραδούσα επιτροπή
Οι εκπρόσωποι της Ελλάδος