Ελληνική Μειονότητα στην Αλβανία, τα θύματα του Ναζισμού και Φασισμού κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Το μπλοκ %name διαγράφηκε.Σύντομη περιγραφή του μπλοκ σας. Χρησιμοποιείται στη σελίδα επισκόπησης των μπλοκ.

Στα πλαίσια του Eυρωπαϊκού προγράμματος "Europe for Citizens"/ «Ευρώπη για τους Πολίτες", ο Δήμος Χαϊδαρίου οργάνωσε σειρά εκδηλώσεων με θέμα «ΕΛΠΙΔΑ: Ο κύκλος των φίλων που αντιστάθηκαν στον Χίτλερ».http://hopeproject.gr/2/index.php/gr/  Στις 31 Μαρτίου 2014, στο «Παλατάκι», πραγματοποιήθηκαν εισηγήσεις από διάφορες χώρες τις Ευρώπης. Μεταξύ των εισηγητών ήταν και ο κ. Λεωνίδας Παππάς, παρουσιάζοντας το θέμα: «Ελληνική Μειονότητα στην Αλβανία, τα θύματα του Ναζισμού και φασισμού κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο»

Ακολουθεί η εισήγηση:  

Θα ήθελα και εγώ να ευχαριστήσω και να συγχαρώ το Δήμο Χαϊδαρίου! 

Το επάγγελμα μου είναι πολιτικός μηχανικός, δεν είμαι ιστορικός και ενδεχομένως η εισήγηση μου να πάσχει με την επιστημονική της έννοια. Το παρελθόν όμως δεν αφορά μόνο τους ιστορικούςκαι η θέση του δεν είναι στα βιβλία και τα διδακτικά ιδρύματα αλλά είναι όπως πολύ σωστά αναφέρει ο τίτλος της διοργάνωσης, ενέργεια μνήμης που τροφοδοτεί την κοινωνία.

Το θέμα της εισήγησης μου είναι «Ελληνική Μειονότητα στην Αλβανία, τα θύματα του Ναζισμού και Φασισμού κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο»

Για να γίνω κατανοητός στους συνεισηγητές μας, θα ήθελα πρώτα να αναφέρω κάποια στοιχεία για την Εθνική Ελληνική Μειονότητα στην Αλβανία. 

Αλβανοί και Έλληνες δε συμφώνησαν ποτέ στον γεωγραφικό και δημογραφικό προσδιορισμό της Ελληνικής Μειονότητας. Από τη δημιουργία του, το αλβανικό κράτος στόχευε στην πολύπλευρη συρρίκνωση του ελληνισμού.  Αναγνώρισε ως Ελληνική Μειονότητα μόνο τα 107 ελληνόφωνα χωριά, στο Αργυρόκαστρο, στους  Αγίους Σαράντα, τη Χειμάρρα και το Δέλβινο ενώ αργότερο έγιναν 99 γιατί αφαιρέθηκαν τα χωριά της Χειμάρρας.

Στην πρώτη επίσημη απογράφη του βασιλιά Ζώγκου, μεταξύ του 1935-1939  καταγράφει  μόνο 37.000 έλληνες που  στο σύνολο των 800.000 αναλογούσε σε 4,6%

Το κομμουνιστικό καθεστώς του Χότζα, συνέχισε και αυτό το έργο της αλλοίωσης και αφομοίωσης των Ελλήνων αφού οι Βορειοηπειρώτες για 45χρόνια 1945-1990, δεν είχαν καμία επικοινωνία με τον εθνικό κορμό. Το 1989, δύο χρόνια πριν την πτώση του, το καθεστώς διενήργησε απογραφή στην οποία καταγράφει 59.000 Έλληνες. Ενώ οι Αλβανοί είχαν τετραπλασιαστεί από την απογραφή  του Ζώγκου παραδόξως οι Έλληνες είχαν αυξηθεί μόνο κατά 1,7 παρόλο που ο ρυθμός αύξησης ήταν ίδιος!  Μετά την πτώση του καθεστώτος, η πλειοψηφία των βορειοηπειρωτών περίπου το 85% εργάζονται και ζουν στην  Ελλάδα όπου το Ελληνικό κράτος τους παραχώρησε  το Ε. Δ. Τ. Ο (Ειδικό Δελτίο Ταυτότητας Ομογενούς) και σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών της Ελλάδος, αυτοί που προμηθεύτηκαν αυτό το δελτίο  είναι περίπου 250.000. Στην τελευταία απογραφή του 2011 που έγινε στην Αλβανία, οι ομογενειακές οργανώσεις διαφώνησαν έντονα με το νομικό πλαίσιο και τον τρόπο που διεξήχθη  και έκαναν έκκληση για αποχή.  Το 2012 η παραδοσιακή πολιτική οργάνωση των Βορειοηπειρωτών «Ομόνοια» διενήργησε δική της απογραφή ή πιο σωστά καταγραφή όλων των πολιτών της Αλβανίας με Ελληνική καταγωγή στην οποία κατέγραψε περίπου 280.000 ενώ ο αριθμός των Ελλήνων που δήλωσαν οι αλβανικές αρχές από την απογραφή του 2011 (που όπως προείπα πολλοί έλληνες απείχαν)  είναι 24.000.

Έκρινα απαραίτητο να κάνω αυτή τη σύντομη παρουσίαση για την ΕΕΜ γιατί δυστυχώς – και το λέω με παραπάνο – η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλαδιτών ομοεθνών μας έχουν ελάχιστες ή επιφανειακές γνώσεις για τον Ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου.  

Ας επιστρέψουμε όμως στο θέμα μας.

Η Ε.Ε.Μ είναι απ΄ τις λίγες αν όχι  η μοναδική περίπτωση Εθνικής Μειονότητας που δεν συνεργάστηκε με τους φασίστες για την επίλυση του εθνικού της ζητήματος. Είναι  γνωστές οι περιπτώσεις άλλων εθνικών μειονοτήτων οι οποίες έγιναν προγεφυρώματα και στηρίγματα των Ναζί σχεδόν σε όλη την Ευρώπη.

Η ΕΕΜ τάχτηκε ανεπιφύλακτα και αγωνίστηκε στο πλευρό των συμμαχικών δυνάμεων κατά του ναζιστικού άξονα. Δεν υπάρχει ή τουλάχιστον δεν γνωρίζω εγώ να υπάρχει κάποιος που να συνεργάστηκε με τους εισβολείς. Αντίθετα πάρα πολλοί εντάχθηκαν στον αγώνα κυρίως των ελληνικών δυνάμεων αλλά και των αριστερών αλβανικών δυνάμεων που συνεργάζονταν με τους Έλληνες κομμουνιστές.   

Η στάση αυτή της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας, την έβαλε στο στόχαστρο των εισβολέων. Ενώ όπως προείπα οι ναζιστές χρησιμοποιούσαν τις μειονότητες σε κάθε χώρα ποντάροντας στο αίσθημα αδικίας που είχαν οι μειονότητες, στη δική μας περίπτωση συνέβη ακριβώς το αντίθετο: Χρησιμοποίησε τους αλβανούς εθνικιστές για να χτυπήσουν την Εθνική Ελληνική Μειονότητα.

Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις βιαιοπραγιών, εκτελέσεων, πυρπολήσεων ελληνικών χωριών, μπροστά πήγαιναν οι αλβανικές εθνικιστικές ομάδες προερχόμενοι από το τάγμα του «Μπάλι Κομπετάρ» ή των Τσάμηδων και πίσω οι Ναζί.

Πριν αναφερθώ σε κάποια περιστατικά, αξίζει να αναφερθούμε λίγο γενικότερα στις ιστορικές εξελίξεις:

Το κράτος της Αλβανίας παραδόθηκε άνευ όρων και δήλωσε υποταγή στο βασίλειο της Ιταλίας τον Απρίλιο του 1939. Από την Αλβανία, οι Ιταλοί ετοίμασαν την επίθεση στην Ελλάδα η οποία όπως γνωρίζουμε απέτυχε παταγωδώς.  Το 1941 η Γερμανία με τον πόλεμο στη Σερβία και την Ελλάδα καταλαμβάνει όλα τα βαλκάνια. Μέχρι το 1944 οι Ιταλοί συνυπήρχαν με τους Γερμανούς στην Αλβανία. Μέχρι τότε υπήρχαν σποραδικά περιστατικά ενώ από το Ιανουάριο του 1944 παρατηρούμε μία αναζωπύρωση και μία απίστευτη βιαιότητα. 

Θα λέγαμε πως η περιοχή της Βορείου Ηπείρου, είχε μετατραπεί σε ένα απέραντο πεδίο μάχης. Ο λόγος δεν ήταν μόνο γιατί ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έφτασε στο αποκορύφωμα, αλλά γιατί τότε υπόβοσκαν και οι άλλες αντιπαραθέσεις που εμφανίστηκαν μετά την απομάκρυνση των Γερμανών. Ο εμφύλιος πόλεμος δεν περιορίστηκε μόνο εντός των συνόρων της Ελλάδος αλλά στις περιοχές μας με τους κομμουνιστές να μην τους ενδιαφέρει ιδιαίτερα η εθνική δικαίωση ή ολοκλήρωση αλλά η εφαρμογή της νέας κοσμοθεωρίας τους. Υπήρχαν τρία παράλληλα μέτωπα: 1) των δημοκρατικών δυνάμεων με τους Γερμανούς, 2) το μέτωπο για την εξουσία μετά των πόλεμο μεταξύ κομμουνιστών και δεξιών και 3) μεταξύ Ελλήνων και εθνικιστών Αλβανών, όπου οι πρώτοι έβλεπαν την ευκαιρία να ενσωματωθούν στην Ελλάδα και τους δεύτερους την ευκαιρία για εθνοκάθαρση. 

  Ας δούμε τώρα κάποια περιστατικά:

• Κρανιά:Στις 20 Ιανουαρίου του 1944, εθνικιστές αλβανοί συνοδευόμενοι από Ναζί, καίνε και τα 60 σπίτια του χωριού Κρανιά Δελβίνου. Εκτέλεσαν το Θύμιο Νικόλα (Τσιάβο) και τον Νικόλαο Σπύρου και πήραν μαζί τους όλα τα ζωντανά βοοειδή, άλογα, αιγοπρόβατα κλπ. στο σύνολο τους περίπου 1000.
•  Σμίνετση:Στις 17 του Απρίλη του 1944, γερμανοί Ναζί και Αλβανοί εθνικιστές με επικεφαλής τον  Τσάμικης καταγωγής Μαζάρ Ντίνο μπήκαν στο Καρρόκι, ένα χωριό πάνω στα σημερινά σύνορα. Αφού πυρπόλησαν όλο το χωριό, έκαψαν ζωντανούς  τα δύο αδέρφια  Δήμου. Στις 18 Απρίλη εισέβαλαν στο διπλανό χωριό τη Σμίνετση, φυλάκισαν τους 12 ανθρώπους που είχαν μαζί τους ως αιχμαλώτους σε υπόγειο ενός σπιτιού και αφού τους πυροβόλησαν, άλλοι νεκροί και άλλοι τραυματίες τους άφησαν να καούν μαζί με το σπίτι ενώ έκαψαν και όλα τα άλλα σπίτια του χωριού.  Την ίδια ημέρα στη Γριάζδανη συνέλαβαν τρία άτομα τα οποία επίσης εκτέλεσαν.Μεταξύ των θυμάτων και ο γιατρός Πέτρος Νάκος με πλούσια κοινωνική δράση σε όλη των περιοχή των Αγίων Σαράντα. Το Δημόσιο Νοσοκομείο των Αγίων Σαράντα, φέρει το όνομα του. Εννοείτε πως γινόταν και πλάτσικο, σε κείμενο της εποχής, εκτός των θυμάτων, καταγράφονται και οι κλοπές των προικών κοριτσιών, 1250 γιδοπρόβατα κ.ά.
• Λιβαδειά:Παρόμοια είναι και η σφαγή στη Λιβαδειά. Στις 24/9/1944, εμπροστοφυλακή μπαλιστών ακολουθούμενη από ταχτικό στρατό των Ναζί μπήκαν στο χωριό της Λιβαδειάς. Εκτέλεσαν εν ψυχρώ 11 άτομα, όσοι δεν πρόλαβαν να διαφύγουν, τραυματίστηκαν 4.Έκαψαν χωρίς καμία εξαίρεση όλα τα σπίτια του χωριού, πήραν όλα τα αιγοπρόβατα, αγελαδικά και ότι άλλο θεωρούσαν χρήσιμο. Κι όπως και στις άλλες περιπτώσεις, δεν ήταν απλώς «έργο ναζί» αλλά και ξέφρενου εθνικισμού.
•  Γλύνα: Το πιο πολύνεκρο, είναι αυτό που συνέβη στις 2 Αυγούστου 1943 στο χωριό Γλύνα του Αργυροκάστρου, γνωστό και ως Ολοκαύτωμα της Γλύνας. Το γεγονός αυτό χαράχθηκε βαθιά στη μνήμη των κατοίκων και υπάρχει με το εξής λαϊκό μοιρολόι: 

«...Το μάθατε τι γίνηκε

Πέρα στη Μαύρη Ρίζα;

Σκότωσαν όλα τα παιδιά

Της άμοιρης της Γλύνας...

 Νέζιο Μπέη* αρχιφονιά

Άφησες παιδιά ορφανά...»

*Ο Νέζιο Μπέης ήταν ο επικεφαλής των Μπαλιστών, ακραίου εθνικιστικού τάγματος που στόχευε στην εθνοκάθαρση, απο τους Ελλήνων.

Ο αυτόπτης μάρτυρας Γιώργος Γκίκας περιγράφει ως εξής τα γεγονότα:

Στις 22 Ιουνίου 1943 γυρίζοντας από την συγκέντρωση στα Χανιά της Επισκοπής μετά την άρνηση τους να ταχτούν δίπλα στους Αλβανούς παρτιζάνους, έχοντας ανοίξει δικό τους μέτωπο - ΜΕΤΩΠΟ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ - πήγαν στον Άγιο Δημήτρη του χωριού και με το χέρι πάνω στο περίστροφο του Αντώνη Κυριάκη, ορκίστηκαν «περί πίστεως και πατρίδος» για να γίνουν μάρτυρες μετά από 42 μέρες από τους μπαλίστες που τους σκότωσαν στο λάκκο Καμίνια ανάμεσα Βράχογοραντζη και Νεπραβιστα.

Στο χωριό αρχίζει η πρώτη θηριωδία. Καίνε το μαγαζί του Βαγγέλη Καραδήμου, αφού πρώτα άρπαξαν τα πάντα απ’ αυτό. Χύθηκαν μετά στα σπίτια με τη σειρά και άρπαζαν ότι το καλύτερο έβρισκαν. Μαζί με αυτά και τους άντρες και παιδιά από 16 χρονών, όπως τον Κώστα Λέκκα και τους αξέχαστους Βασίλη Αναγνώστη και Βασίλη Σιλλεκότη. Οι δυο τους ήταν εθελοντές του Ελληνικού Στρατού το 1940 και υπηρετούσαν στο 39 Σύνταγμα του Παυσανία Κατσότα. Τυρράνησαν βάναυσα τον 65χρονο Χαράλαμπο Μπατζέλη, ο οποίος ήταν αντάρτης του Κολοβού και του Πουτέτση και είχε πολεμήσει στο πλευρό του Παύλου Μελά. Όλους τους συγκεντρώσανε στο Ντούλι. Στο χωριό όλοι κλέγανε.
Ο θείος μου είχε ένα μπακάλικο και αγωγιάτης του ήταν ένας αλβανός ο Ντιλαβέρ Κατσούκι από το Λιμπόχοβο, ο οποίος έστησε έξω από το σπίτι ένα οπλοπολυβόλο και του ζήτησε χρήματα για του γλιτώσει το μοναχογιό, που τώρα ζει στην Αμερική. Ο θείος μου του δίνει 50 χρυσά και 150 ναπολόνια του τότε καιρού. Του είπε ακόμα ο θείος να γλιτώσει και τον ανηψιό του, σακάτης και ορφανός. Ποτέ δεν σκέφτηκε ο κακομοίρης την τραγωδία που θα γινόταν. Σε αυτή τη φάκα έπεσα κι εγώ. Όταν πήγα να κλείσω την πόρτα με πιάνει ο Σεφκέτ Μπέκο και με πήγε εκεί που ήταν και οι άλλοι. Ο μακαρίτης ο μπαρμπά Λάμπης, βλέποντας την καταστροφή στο χωριό όπου ήταν και ο μοναχογιός του Βαγγέλης, έτρεξε να τον σώσει. Ο Σεφκέτ τον χτύπησε με το κοντάκι του όπλου στο κεφάλι. Το πρόσωπο του γέμισε αίματα. Τον πήγαν στο λάκκο, τον βασάνισαν ώσπου πέθανε.

Στην τοποθεσία Ντούλι συγκέντρωσαν γύρω στους 35 άντρες. Άφησαν ελεύθερους 5-6 γερόντους, όπως τον Λάμπη Μπακούλα, Χρήστο Σκόπη, Θανάση Γκίκα τους άλλους δεν τους θυμάμαι. Τους υπόλοιπους τους οδήγησαν στο σφαγείο. Στο δρόμο μας έβριζαν «Βρωμοέλληνες, θα δείτε την Ελλάδα όταν θα δείτε το αυτί σας». Στην Βραχογοραντζή χτύπησαν άσχημα τον Χρήστο Καραδήμα.
Η εκτέλεση θα γινόταν σε έναν λάκκο ανάμεσα Γοραντζής και Νεπράβιστας. Δεν μπορώ να περιγράψω τη θηριωδία τους. Είχαν στήσει τρία πολυβόλα και άλλοι εκατό με τα όπλα στο χέρι ήταν στραμμένοι προς εμάς. Από το λάκκο οι φωνές ακούγονταν μέχρι τον ουρανό. Εγώ ήμουν ζωντανός – νεκρός. Ποτέ δεν περίμενα να δω ένα τέτοιο φρικτό έγκλημα.
Με γλίτωσε από το σίγουρο θάνατο ο Ντίλιος. Με άρπαξε και με έβγαλε 100 μέτρα πιο πέρα. Ρίχτηκα σε ένα ύψωμα. Στα βράχια κρύβονταν πολλές γυναίκες που παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα. Τους είπα τι συναίβει και λιποθύμησα. Οι γυναίκες άρχισαν να τραβούν τα μαλλιά τους. Ακούστηκαν ριπές. Τους είχαν σκοτώσει όλους. Μαύρα δάκρυα κύλησαν στα μάγουλα όλων μας.
Οι εγκληματίες αφού έκαναν την εκτέλεση στην Νεπράβιστα, τους έκαναν τραπέζι ο Φεχμί Κούλα, ο Σελάμ Μίνο και η παρέα τους. Αφού έφαγαν και ήπιαν, γύρισαν μεθυσμένοι στα θύματα τους και τους έσπαγαν τα κεφάλια με τις πέτρες, όπως ο Σεφκέτ Μπέκο και ο Φετά Τσένι.

Κλείνωντας την αναφορά στα περιστατικά, θα ήθελα εδώ να ευχαριστήσω, το Βαγγέλη Ζαφειράτη για την πολύτιμη βοήθεια του με τα στοιχεία που μου έδωσε από το προσωπικό του αρχείο!

Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ ξανά στη ιδιαίτερη μου πατρίδα και να πω, πως το θέμα της Ελληνικής Μειονότητας, δεν έχει τη θέση που του αρμόζει στην Ελληνική και κατ’ επέκταση στην Ευρωπαϊκή διπλωματία. Εκτός της αλβανικής επιθετικότητας – θέμα το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει μία άλλη εισήγηση  - το βορειοηπειρωτικό κακοποιείται βάναυσα και από την Ελληνική πλευρά. Την περίοδο του ψυχρού πολέμου των δύο μπλοκ, Έλληνες αριστεροί αντιδρούσαν σε κάθε αναφορά για τα δικαιώματα των Ελλήνων στην Αλβανία θεωρώντας την φασιστική με στόχο να θίξει το «σοσιαλιστικό παράδεισο» της Αλβανίας.  Η απροθυμία των Ελληνικών κομμάτων να ασχοληθούν με το θέμα μας, έδωσε χώρο σε συγκεκριμένους πολιτικούς σχηματισμούς, με αποτέλεσμα να θεωρείται σήμερα θέμα «ακραίων»!!! Διεθνείς συμβάσεις για τις μειονότητες, όπως αυτή του Συμβουλίου της Ευρώπης, δίνουν λόγο και ρόλο στο εθνικό κέντρο από το οποίο προέρχεται κάθε μειονότητα για την εφαρμογή αυτών των συμβάσεων, ρόλο τον οποίο η Ελλάδα πρέπει επιτέλους να αναλάβει.   

Σας ευχαριστώ!